Itqan Al Muluk Bi-Ta’dil Al-Suluk ; Sejarah Dan Perkembangan

Itqan al-Muluk bi Ta’dil al-Suluk (Undang-Undang Bagi Diri Kerajaan Terengganu) ialah teks perundangan moden kedua di Tanah Melayu selepas Undang-Undang Tubuh Kerajaan Johor (1895), yang diisytiharkan pada 2 November 1911. Ia digubal pada zaman pemerintahan Sultan Zainal Abidin III (1881-1918).

1. Sejarah dan Perkembangan
1.1 Tujuan Penggubalan
Itqan al-Muluk digubal terutamanya sebagai tindak balas terhadap kemasukan ejen British di Terengganu berikutan Perjanjian Inggeris-Terengganu pada 22 April 1910. Sultan dan pembesar negeri ingin memantapkan sistem pemerintahan dan kedaulatan negeri serta mengekang pengaruh kolonial British yang semakin meningkat.

1.2 Pengaruh Islam
Teks perundangan ini menonjolkan pengaruh Islam yang sangat kuat, mencerminkan komitmen Sultan terhadap ajaran Islam dalam pentadbiran negeri. Ia mengisytiharkan Terengganu sebagai sebuah “kerajaan Islamiyah Melayuiyah” dan mengintegrasikan undang-undang Syariah dengan undang-undang adat sebagai garis panduan pentadbiran.

1.3 Struktur dan Kandungan
Dokumen ini terdiri daripada mukadimah, 53 fasal (artikel) dan penutup, merangkumi aspek ideologi, sistem pentadbiran tertinggi, dan kebajikan sosial.

1.4 Perkembangan
Undang-undang ini berfungsi sebagai perlembagaan negeri Terengganu, menetapkan rangka kerja untuk kerajaan sendiri (self-government) dan menunjukkan usaha gigih kepimpinan tempatan untuk mengekalkan autonomi dan identiti Islam di tengah-tengah tekanan kuasa asing. Ia dilihat sebagai model warisan ketatanegaraan Melayu-Islam yang penting.
Itqan al-Muluk adalah dokumen perundangan yang penting, digubal untuk mengukuhkan kedaulatan Terengganu dan menerapkan prinsip-prinsip Islam dalam sistem pentadbiran bagi menghadapi cabaran zaman penjajahan.

2. Impak utamanya kepada pentadbiran Terengganu

2.1. Pengukuhan Kedaulatan Negeri
Tujuan utama penggubalan undang-undang ini oleh Sultan Zainal Abidin III adalah untuk memantapkan pentadbiran negeri dan mengekang campur tangan kuasa British dalam hal ehwal pentadbiran Terengganu. Ia menetapkan bahawa segala kuasa pentadbiran kerajaan kekal di bawah bidang kuasa Sultan dan pembesar negeri.

2.2. Perlembagaan Bertulis Pertama
Terengganu menjadi negeri kedua di Tanah Melayu (selepas Johor) yang mempunyai undang-undang tubuh atau perlembagaan bertulisnya sendiri, yang menggariskan sistem pentadbiran di peringkat tertinggi, termasuk peranan dan kuasa Sultan serta pembesar negeri.

2.3. Penetapan Identiti Islam dan Melayu
Undang-undang ini secara jelas mengisytiharkan Terengganu sebagai sebuah “kerajaan Islamiyah Melayuiyah”, dengan Islam sebagai agama negeri dan kerajaan, serta menetapkan prinsip-prinsip pemerintahan berteraskan nilai-nilai Islam. Ini memberikan asas perundangan yang kuat kepada identiti negeri tersebut.

2.4 Panduan Tadbir Urus Beretika
Kandungan undang-undang ini, yang bermaksud “Kesungguhan Raja-raja dengan Memperbaiki Tingkah Laku”, menekankan tadbir urus yang baik dan beretika berdasarkan syariat Islam, berfungsi sebagai nasihat dan panduan kepada para pemerintah dan pentadbir dalam menjalankan tugas mereka.

2.5 Kelangsungan Institusi Kesultanan
Ia membantu memperkukuhkan kedudukan institusi Kesultanan Terengganu dengan menyediakan kerangka perundangan yang jelas untuk pemerintahan beraja, seterusnya memastikan kelangsungan dan kestabilan institusi tersebut dalam menghadapi cabaran moden dan tekanan luar.
“Itqan al-Muluk bi-Ta’dil al-Suluk” memberikan Terengganu satu sistem pentadbiran yang berstruktur, berdaulat, dan berlandaskan prinsip Islam, yang kekal relevan dalam sistem perlembagaan negeri sehingga kini.

3. Kanun Acara Jenayah Terengganu Kesinambungan Itqan Al-Muluk Bi Ta’dil Al-Suluk

Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk adalah asas sejarah penting kepada perlembagaan dan sistem perundangan negeri Terengganu, dan dianggap sebagai pendahulu atau kesinambungan kepada undang-undang di Terengganu, termasuklah dalam aspek yang berkaitan dengan Kanun Acara Jenayah.
Beberapa perkara penting mengenai hubungan ini:

3.1 Undang-Undang Tubuh Negeri
Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk merupakan undang-undang tubuh kerajaan Terengganu yang digubal pada zaman Sultan Zainal Abidin III untuk memantapkan sistem pemerintahan negeri dan mengekalkan kedaulatan negeri daripada tekanan British.

3.2 Asas Perundangan Islam
Undang-undang ini terkenal kerana memasukkan pengaruh perundangan Islam yang kuat dalam struktur tadbir urus dan kehakiman negeri. Ia menjadi model pentadbiran berasaskan syariah pada zamannya.

3.3 Pengaruh Sejarah
Walaupun Kanun Acara Jenayah Terengganu moden (seperti Enakmen Kanun Jenayah Syariah (Terengganu) 2001) beroperasi di bawah rangka kerja perlembagaan Malaysia (yang memisahkan bidang kuasa jenayah sivil dan syariah), prinsip-prinsip Islam dan warisan perundangan yang terkandung dalam Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk terus menjadi rujukan dan inspirasi dalam pemerkasaan undang-undang syariah di Terengganu.

3.4 Rujukan Kontemporari
Kerajaan negeri Terengganu hari ini masih mempertahankan dan merujuk Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk sebagai asas penting dalam sejarah perundangan dan pemerkasaan syariah di negeri itu.
Itqan al-muluk bi ta’dil al-suluk bukan Kanun Acara Jenayah semasa itu sendiri, tetapi ia adalah undang-undang induk yang menjadi asas sejarah dan falsafah kepada pembangunan sistem perundangan, termasuk perundangan jenayah syariah, di Terengganu.

4. Enakmen Kanun Jenayah Syariah (Terengganu) 2001

Enakmen yang dirujuk adalah Enakmen Kesalahan Jenayah Syariah (Takzir) (Terengganu) 2001 (Enakmen Bil. 7 Tahun 2001), dan bukannya “Enakmen Kanun Jenayah Syariah (Terengganu) 2001”. Enakmen ini merupakan undang-undang takzir (hukuman diskresi) di bawah bidang kuasa Mahkamah Syariah negeri Terengganu.
Status dan Butiran Penting:
Tarikh Persetujuan Diraja: 21 Oktober 2001.
Tarikh Berkuat Kuasa: 1 Ogos 2002.

4.1 Kandungan
Enakmen ini menggariskan pelbagai jenis kesalahan jenayah syariah yang boleh dihukum secara takzir (bukan hudud atau qisas) di Terengganu, termasuk kesalahan berkaitan kesucian agama Islam, institusi Islam, dan pelbagai kesalahan moral.

4.2 Pindaan
Terdapat pindaan yang telah dibuat atau sedang dalam proses, seperti pindaan berkaitan perbomohan dan sihir yang dijangka diwartakan pada Januari 2024.

4.3 Perbezaan dengan Enakmen lain
Ia berbeza daripada Enakmen Kesalahan Jenayah Syariah (Hudud dan Qisas) Terengganu 2002 (Enakmen Bil. 4 Tahun 2002), yang memperuntukkan hukuman hudud dan qisas tetapi tidak dapat dilaksanakan sepenuhnya kerana kekangan perlembagaan persekutuan.
Bidang Kuasa: Mahkamah Syariah di Terengganu masih boleh mendakwa dan mengambil tindakan ke atas kesalahan di bawah enakmen ini, tertakluk kepada batasan bidang kuasa yang ditetapkan di peringkat persekutuan.

5. Kandungan Seluruh Enakmen Kanun Jenayah Syariah (Terengganu) 2001

Enakmen Kesalahan Jenayah Syariah (Takzir) (Terengganu) 2001 (Enakmen 7 Tahun 2001) adalah undang-undang yang memperuntukkan kesalahan-kesalahan jenayah Syariah dan perkara-perkara yang berkaitan dengannya di negeri Terengganu. Enakmen ini tidak mengandungi teks penuh di sini, tetapi struktur dan kandungan utamanya boleh diringkaskan mengikut bahagian seperti berikut:

5.1 Struktur Utama Enakmen

Enakmen ini dibahagikan kepada beberapa bahagian yang meliputi pelbagai jenis kesalahan dan peruntukan am:

Bahagian I: Permulaan
Mengandungi peruntukan awal seperti tajuk ringkas, permulaan kuat kuasa, dan pemakaian enakmen.

Bahagian II: Kesalahan Berkaitan Dengan Akidah
Merangkumi kesalahan yang melibatkan kepercayaan dan ajaran agama, seperti ajaran sesat.

Bahagian III: Kesalahan Berkaitan Dengan Kesucian Agama Islam dan Institusinya
Meliputi kesalahan yang mencemarkan kesucian agama, seperti menghina agama, tempat ibadat, atau pihak berkuasa agama.

Bahagian IV: Kesalahan Berkaitan Dengan Akhlak
Ini adalah bahagian utama yang menyenaraikan pelbagai kesalahan moral (maksiat) termasuk:
Zina (tertakluk kepada bidang kuasa Mahkamah Syariah)
Qazaf (tuduhan zina tanpa bukti yang sah)
Minuman memabukkan (arak)
Perjudian
Persamaan jantina (liwat, musahaqah)
Berkhalwat
Perbuatan tidak sopan di tempat awam
Menggoda wanita yang sudah berkahwin
Mencegah pasangan suami isteri daripada hidup bersama
Pornografi
Perbomohan dan sihir (pindaan baru-baru ini telah memasukkan atau meminda peruntukan berkaitan ini)
Bahagian V: Pelbagai Kesalahan
Merangkumi kesalahan lain seperti:
Mengutip zakat atau fitrah tanpa kuasa yang sah
Memberi zakat atau fitrah secara tidak sah
Menganjurkan maksiat
Penyalahgunaan tanda halal

Bahagian VI: Penyubahatan dan Percubaan
Memperuntukkan hukuman bagi sesiapa yang bersubahat atau cuba melakukan sesuatu kesalahan di bawah Enakmen ini.

Bahagian VII: Pengecualian Am
Menjelaskan keadaan di mana seseorang boleh dikecualikan daripada liabiliti jenayah, seperti perbuatan hakim yang bertindak secara kehakiman, perbuatan kanak-kanak yang belum baligh, atau orang yang tidak siuman.

Bahagian VIII: Perkara Am
Memasukkan peruntukan mengenai hukuman, bidang kuasa Mahkamah Syariah, dan perkara-perkara prosedural lain, seperti kuasa mahkamah untuk memerintahkan rawatan di pusat pemulihan akhlak.
Hukuman maksimum yang boleh dikenakan di bawah Enakmen ini dihadkan oleh Akta Mahkamah Syariah (Bidang Kuasa Jenayah) 1965 (Akta 355), iaitu penjara tidak melebihi tiga tahun, denda tidak melebihi RM5,000, atau sebatan tidak melebihi enam sebatan, atau gabungan mana-mana hukuman tersebut.

Rujukan :;

1. Mohd Yusof Hj. Othman (2001), Perlembagaan Itqan Muluk Bi Ta’dil Al-Suluk 1911 ditinjau dari Aspek Latar Belakang dan Pengaruhnya kepada Pelaksanaan Undang-undang Islam di Terengganu (Tesis Sarjana, Universiti Malaya).

7. Pusat Sumber Maklumat dan Penerbitan Jabatan Kehakiman Syariah Malaysia (JKSM)